Pierwsze kroki w sprawie cywilnej. Poradnik

Czas czytania: 9 minut

Zainicjowanie postępowania przed sądem cywilnym wiąże się nie tylko z pewnego rodzaju wysiłkiem emocjonalnym, ale jest również związane z wydatkami na które strona musi się przygotować. W pierwszej kolejności, w związku z założeniem sprawy należy uiścić stosowną opłatę. Kwestię tą reguluje ustawa z 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Przestudiowanie zapisów niniejszych ustawy pozwala na wstępne rozpoznanie się w kosztach związanych z założeniem sprawy. Wyróżniamy przede wszystkich opłaty stałe i stosunkowe. Opłata o charakterze stałym to generalnie ta, która ma określoną z góry sumę jaką należy uiścić od konkretnej sprawy. W ten sposób określona jest większość opłat np. o rozwód i separację – 600 złotych, o zasiedzenie 2.000 złotych. W sprawach majątkowych (a więc tych których wartość jest wymierzalna w pieniądzu, generalnie w sprawach o zapłatę) powyżej 20.000 złotych pobierana jest opłata stosunkowa równa 5% wartości rzeczy, która będzie przedmiotem rozpoznania.

Powyższej wskazane przykładowo wysokości opłat są to kwoty do których uiszczenia zostanie wezwana strona przez Sąd, jeżeli składając pismo – wniosek lub pozew – nie uregulujemy jej od razu. 

Jednakże należy zauważyć, że w przypadku, gdy nasza sytuacja finansowa nie pozwala nam na uiszczenie stosownych opłat od pisma inicjującego postępowanie, możemy wystąpić z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych w postaci opłaty od pozwu bądź wniosku. Niniejsze żądanie należy zawrzeć od razu w pierwszym piśmie procesowym bądź bezpośrednio po wezwaniu przez Sąd do uzupełnienia braków formalnych pisma w postaci uiszczenia stosownej opłaty. Zamieszczenie wniosku o zwolnienie w pierwszym piśmie procesowym wpłynie z pewnością na przyśpieszenie rozpoznania sprawy. Do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych należy załączyć formularz tzw. oświadczenie o stanie majątkowym (formularz dostępny w sądzie i na stronie internetowym ministerstwa sprawiedliwości), gdzie poprzez wypełnienie kolejnych rubryk informujemy Sąd o naszej sytuacji rodzinnej i finansowej wskazującej na to, że nie jesteśmy w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku koniecznego dla siebie i naszej rodziny. Zwolnienie to może przybrać charakter zwolnienia całościowego (z całej kwoty) bądź częściowego, czyli z jakiejś jej części, gdy Sąd uzna, że strona jest w stanie jakąś część opłaty uiścić.

Decydując się na dochodzenie swoich roszczeń przed Sądem mamy możliwość występowania samodzielnie bądź z pełnomocnikiem. Wybór odnośnie tego jest kwestią indywidualną, niektóre bowiem osoby nie czują stresu związanego z pobytem w Sądzie i wykazują się śmiałością w dochodzeniu swych roszczeń. Inne zaś wolą oddać swoje sprawy w ręce profesjonalisty i zdjąć z swoich barków konieczną w sprawie inicjatywę dowodową. Będąc przy instytucji pełnomocnika nie sposób nie wspomnieć, że kodeks postępowania cywilnego przewiduje możliwość ustanowienia przez Sąd dla strony prawnika do reprezentowania jej interesu, gdy organ ten uzna udział adwokata lub radcy prawnego za potrzebny. Pod tym ostatnim pojęciem należy rozumieć tego rodzaju okoliczności  jak charakter danej sprawy (stopień jej skomplikowania), jak i możliwości oraz umiejętności istniejących po stronie wnioskującego (np. ewentualna nieporadność czy trudności z samodzielnym podejmowaniem czynności procesowych). Wniosek o ustanowienie pełnomocnika zawodowego (adwokata lub radcy prawnego) strona może zawrzeć w oddzielnym piśmie do Sądu bądź ustnie do protokołu podczas rozprawy. O pełnomocnika z urzędu może wystąpić strona zwolniona w całości lub w części z kosztów sądowych, jak również z ich nie zwolniona, gdy złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. 

    Na marginesie wskazać trzeba, że postępowanie cywilne rządzi się zasadą dowodową zgodnie z którą strona jest zobowiązana dostarczać dowody sądowi na poparcie swoich twierdzeń. Wobec powyższego, to strony mają dążyć do wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, nie mogą być one w tym zakresie bierne i liczyć na skorzystanie w dalszym toku postępowania ze środka odwoławczego (apelacji, zażalenia), w którym zarzucić mogłyby sądowi niewyjaśnienie jakiejś istotnej kwestii. Specyfikę w tym zakresie postępowania cywilnego zgrabnie definiuje Tadeusz Ereciński [1] wskazując, że państwo nie może przed sądem cywilnym prowadzić obywatela za rękę, jako opiekun, który najlepiej wie, co jest dla niego dobre, a co złe. Inaczej niż w procesie karnym, którego dysponentem jest prokurator występujący w imieniu państwa sąd cywilny orzeka przede wszystkim o prywatnych prawach stron i uczestników postępowania i powinien wszystkie konflikty rozstrzygać bezstronnie.  Strony nie mogą być stale uważane za pokrzywdzone i nieporadne. Jeśli są zainteresowane sporem, powinny w aktywny sposób dbać o swoje prawa.  Inicjatywa dowodowa stron może być realizowana poprzez składanie na piśmie bądź ustnie na rozprawie wniosków dowodowych, poprzez które wskazuje się na konieczność przesłuchania świadków bądź złożenia dokumentów. Każdy z tego rodzaju wniosków musi określać fakt,  jaki ma być dowiedziony za jego pośrednictwem.

Wydanie orzeczenia w sprawie kończy etap postępowania przed Sądem I instancji. W przypadku, gdy nie aprobujemy rozstrzygnięcia naszej sprawy w dany sposób jak również, gdy ustne motywy rozstrzygnięcia podane nam przez Sąd podczas ogłoszenie nie są dla nas do końca zrozumiałe – chociażby z uwagi na towarzyszący stres – możemy wystąpić z wnioskiem o uzasadnienie zapadłego orzeczenia. Niniejsze żądanie należy złożyć w terminie tygodniowym od dnia jego ogłoszenia. I tak, gdy strona wystąpiła z owym wnioskiem, po okresie około dwóch tygodni otrzyma uzasadnienie orzeczenia i z tym dniem liczy się dla niej termin dwutygodniowy na złożenie apelacji. Niewystąpienia z zażądaniem uzasadnienia wyroku w terminie tygodniowym zamyka Nam drogę do złożenia apelacji. Po tym czasie orzeczenie będzie prawomocne i nie będzie można od niego się odwołać.


[1] Jędrzejewska Maria, Weitz Karol, Ereciński Tadeusz, Gudowski Jacek, Najnowsze wydanie:  Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze. Część druga, Postępowanie zabezpieczające. Warszawa 2009 LexisNexis (wydanie III) ss. 2308