Dziś kilka refleksji na temat przyszłości bliskiej osoby i możliwości jej zabezpieczenia za życia w sytuacji, gdy związek małżeński nie jest nam w głowie.
Wpis powstał w oparciu o udzieloną poradę prawną przy następującym stanie faktycznym.
Państwo pozostawili w związku partnerskim od przeszło trzydziestu lat. Pani byłą właścicielem mieszkania. Pan przez lata brał udział w remontach finansując je w jakimś zakresie, a względem prawnym czynił nakłady na majątek osoby trzeciej. Państwo nie posiadają ze związku wspólnych dzieci. Pani jest panną. Zawarcie związku małżeńskiego nie jest ich celem. Z uwagi na pogorszenie stanu zdrowia Pani wyraziła wolę zabezpieczenie partnera na wypadek jej śmierci przy założeniu, że mieszkanie trafi po jej odejściu do rąk córki siostry. Zależy jej jednak na tym, aby partner mógł mieszkać po jej śmierci w domu, w którym spędzili wspólnie szczęśliwy czas.
Pierwsze uprawnienie które przyszło mi na myśl w sytuacji wspólnego zamieszkiwania osób żyjących w związku partnerskim odnajdujemy w kodeksie cywilnym (art. 923 § 1). Na podstawie tego przepisu partner, który zamieszkiwał ze spadkodawcą do dnia jego śmierci będzie uprawniony do korzystania w ciągu trzech miesięcy od otwarcia spadku z mieszkania i urządzenia domowego w zakresie dotychczasowym.
Poza tą regulacją ciężko szukać w przepisach prawa uprawnienia zagwarantowanego dla osoby bliskiej w razie śmierci drugiej połówki.
Oto kilka rozwiązań przedstawionych przeze mnie podczas porady prawnej.
A może testament?
Pierwszym z pomysłów zaproponowanym klientce jest sporządzenie testamentu w częściach ułamkowym, przez co rozumiem powołanie przez Panią do spadku po sobie córki siostry oraz partnera. Uczynienie spadkobiercą partnera chociażby w niewielkim zakresie (na przykład 1/30) spowoduje, że stanie się on współwłaścicielem lokalu wraz z córką siostry. Powyższy zabieg zrodzi konieczność współdziałania stron po śmierci spadkobierczyni co do dalszego losu lokalu, w tym osoby uprawnionej do korzystania z niego.
Nadto, strony mogą pokusić się o ustalenie wartości ułamka należnego partnerowi adekwatnie do przewidywanego czasu korzystania z mieszkania, biorąc pod uwagę wiek partnera.
Reasumując, powyższe zabiegi będą stanowił zabezpieczenie partnera przed pozbawieniem go w sposób nagły dotychczasowego ośrodka życiowego.
Zapis w testamencie
Inny rozwiązaniem może być ustanowienie w testamencie zapisu zwykłego na podstawie art. 968 § 1 kodeksu cywilnego. Zgodnie z tą regulacją spadkodawca może przez rozporządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby.
Przekładając to na naszą sprawę córka siostry w testamencie może zostać zobowiązana na podstawie zapisu do świadczenia pieniężnego na rzecz partnera bądź ustanowienie dla niego służebności osobistej lokalu.
Pieniądze jako przedmiot zapisu
W pierwszym przypadku zapis będzie świadczeniem wyrażonym w pieniądzu, do którego zobowiązany będzie spadkobierca testamentowy (córka siostry). Wówczas partner w pierwszej kolejności będzie uprawniony do otrzymania środków pieniężnych na zaspokojenie swoich potrzeb życiowych po śmierci osoby bliskiej. Dalej, spadkobierca testamentowy (córka siostry) może się zwolnić z tego obowiązania podpisując z zapisobiercą (partnerem) umowę użyczenia mieszkania.
Służebność osobista lokalu na rzecz partnera
Innym rozwiązaniem jest ustanowienie w testamencie zapisu, zobowiązującego spadkobiercę testamentowego (córkę siostry) do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz partnera w postaci ustanowienia na jego rzecz służebności osobistej lokalu. Następnym krokiem do realizacji tego zapisu będzie złożenie przesz spadkobiercę testamentowego (córkę siostry) w formie aktu notarialnego oświadczenia o ustanowieniu służebności i wpis przedmiotowego prawa do księgi wieczystej lokalu. Osoba, na rzecz której został dokonany tego rodzaju zapis powinna zadbać o wyegzekwowanie tego w jak najkrótszym czasie po śmierci osoby bliskiej. Brak wyżej wymienionego wpisu w księdze wieczystej powoduje nieskuteczność tego uprawnienia do lokalu wobec osób trzecich, co może rodzić zagrożenie, gdyby spadkobierca testamentowy podjął próbę zbycia lokalu bez realizacji zapisu.
A może umowa dożywocia?
Innym zaproponowanym rozwiązaniem jest skorzystanie z regulacji zawartej w art. 908 § 1 kodeksu cywilnego. Powyższe oznacza przyjęcia za punkt wyjścia akceptacja przez spadkodawcę utraty własności mieszkania za życia w zamian za ustanowienie dożywocia dla niej i jej partnera.
Dla osób zainteresowanych skorzystaniem z umowy dożywocia przy zabezpieczeniu partnera proponuję lekturę wpisu na blogu w tej tematyce.
