Dziś o gospodarstwie rolnym przekazanym na podstawie ustawy z 1982 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Dnia 23 czerwca bieżącego roku zapadła uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego III CZP 106/22 która potwierdziła pogląd, że gospodarstwo rolne przekazane następcy wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków.
Ale to już było! – rzec można.
Skąd zatem zamieszanie?
Jak zwykle diabeł tkwi w szczegółach, a w przypadku problemów prawnych w stanie faktycznym.
Sytuacja przekazania gospodarstw była badana przez Sąd Najwyższy w 2005 roku (uchwała III CZP 59/05). Tamto orzeczenie dotyczyło wyłącznie umów zawartych na podstawie poprzednio obowiązującej ustawy z 1977 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Co zmieniło się od 2005 roku?
Sąd Najwyższy w swych wyrokach raz traktował umowę o przekazanie gospodarstwa rolnego następcy zawartą na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników jak umowę darowizny, a innym razem kwalifikował umowę o przekazaniu w sposób odmienny.
Po podjęciu uchwały III CZP 59/05 Sąd Najwyższy wydał cztery orzeczenia w których przedstawiono inną ocenę charakteru prawnego umowy o przekazaniu gospodarstwa rolnego następcy, zawartej na gruncie ustawy z 1982 roku.
Bez przytaczania ich treści należy wskazać, że generalnie Sąd Najwyższy wskazywał, że przy umownym przeniesieniu własności gospodarstwa rolnego pod tytułem nieodpłatnym, ich zbieżność z umową darowizny jest tak znaczna, że do tej umowy należy w drodze analogii stosować przepisy kodeksu cywilnego o darowiźnie. Powyższe pociąga za sobą skutek w postaci przynależności tego składnika do majątku odrębnego następcy. Zaakcentowano również prawo rolnika do przekazania gospodarstwa rolnego wyłącznie następcy, bez udziału jego małżonka.
Prawo lubi porządek.
Trzeba było zaprowadzić porządek w orzecznictwie!
Z uwagi na pojawienie się rozbieżności w wykładni przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 1982 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin, a dotyczących charakteru prawnego umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy rzecznik praw obywatelskich o rozstrzygnięcie tak doniosłej społecznie kwestii wystąpił do Sądu Najwyższego.
Rzecznik Praw obywatelskich zadał pytanie czy:
Przekazanie gospodarstwa rolnego na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (tj. Dz. U. z 1989 r. N 24, poz. 133 z późn. zm.) następcy pozostającemu w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, należy do majątku wspólnego małżonków, czy do majątku odrębnego następcy na zasadzie analogii do umowy darowizny w rozumieniu art. 33 pkt. 2 ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
Wskazał, że rozstrzygnięcie tej kwestii ma później poważne skutki w zakresie dziedziczenia czy też podziału majątku po rozwodzie. Zdaniem rzecznika taka umowa nie powinna być traktowana jako darowizna, a przekazane gospodarstwo należy do majątku wspólnego małżonków.
Uzasadnienie do uchwały III CZP 106/22 jeszcze nie ma.
Dlaczego to orzeczenie jest ważne?
Powyższe orzeczenie zaprowadza porządek jeśli chodzi o interpretację charakteru umowy o przekazanie gospodarstwa rolnego na podstawie ustawy z 1982 roku. Mam nadzieję, że wątpliwości w orzecznictwie nie pojawiają się w tym zakresie w przyszłości. Tego sobie i Państwu życzę.
Na koniec małe przypomnienie – umowy przekazania gospodarstwa na podstawie ustawy z 1977 roku była już przedmiotem wpisu. Chętnych zapraszam do lektury.
