Gdy bliska nam osoba zmarła i pozostawił po sobie same długi odrzucenie spadku stanowi najlepszą z możliwych decyzji. Na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku mamy 6 miesięcy od momentu dowiedzenia się o powołaniu do spadku. Zazwyczaj jest to data śmierci spadkodawcy.
W przypadku osób pełnoletnich sytuacja jest prosta. Osoba powołana do spadku składa oświadczenie u notariusza lub w sądzie, że nie przyjmuje spadku po zmarłym. Powyższa czynność powoduje, że jest ona traktowana tak jakby nie dożyła otwarcia spadku po zmarłym i w jej miejsce wchodzą jej dzieci, jeśli takowe posiada.
Pełnoletnie dzieci składają samodzielnie oświadczenia o odrzuceniu spadku. W przypadku małoletnich dzieci rodzic nie mógł dotychczas złożyć oświadczenia o odrzucenia spadku bez zgody sądu. Choć z boku wydaje się to nieracjonalne, bo przecież opiekun wie najlepiej co jest dobre dla jego pociechy, z punktu widzenia prawa czynność odrzucenia spadku w imieniu małoletniego dziecka stanowi czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu i do jej dokonania rodzice musieli uzyskać zgodę sądu opiekuńczego.
Jedyną pewną w życiu jest zmiana.
Nowelizacja z 15 listopada 2023 roku zadecydowała, że nie ma potrzeby występować do sądu o zgodę na odrzucenie spadku w imieniu dziecka.
Zmianę w zakresie uporządkowania kwestii odrzucenia spadku w imieniu małoletniego uważam za najbardziej udaną i potrzebną.
Po pierwsze – konieczność zwracania się przez rodziców o zgodę do sądu budziło sprzeciwu rodziców, którzy takie ukształtowanie procedury uznawali za uderzenie w ich kompetencje wychowawcze.
Dalej, złożoność procesu – najpierw uzyskanie zgody sądu, a potem konieczność złożenie oświadczenia o odrzuceniu u notariusza lub przed sądem.
Inną bolącą rzeczą był brak wypracowania przez sądy jednolitego podejścia do zawieszenia biegu terminu do złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku na czas postępowania przed sądem rodzinnym w przedmiocie zgody.
W wielu sądach postępowania trwają długo, a sprawy rozpoznawane są w okresie przekraczającym sześć miesięcy. Spotkałam się z sytuacją, że rodzice czynności odrzucenia spadku dokonali z przekroczenie terminu sześciomiesięcznego i sąd przyjął, że z uwagi na przekroczenie ustawowego terminu wnuki dziedziczą po zmarłym krewnym.
A jak jest teraz?
Jest zasada. Rodzice działają samodzielnie w imieniu dziecka.
Jeżeli powołane do dziedziczenia jest dziecko wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica, to czynność polegająca na odrzuceniu spadku w imieniu dziecka przez rodzica, nie wymaga zgody sądu. To wszystko w sytuacji, gdy oboje opiekunów akceptacją taki scenariusz.
Uproszczona forma odrzucenia spadku w imieniu małoletniego skraca czas niezbędnych czynności o kilka miesięcy. Do oświadczenia o odrzuceniu spadku u notariusza wystarczająca będzie obecność jednego rodzica, który odrzuci spadek w swoim imieniu oraz w imieniu dziecka (jako jego przedstawiciel ustawowy) oraz oświadczy, że drugi rodzic również wyraża zgodę na takie odrzucenie.
Jest też wyjątek od tej zasady. Zgoda sądu niezbędna w przypadku braku porozumienia rodziców.
Rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonać czynności odrzucenia spadku, w sytuacji braku możliwości wypracowania wspólnego stanowiska w przedmiocie odrzucenia spadku przez dziecko. Także w sytuacji pozbawienia władzy rodzicielskiej czy konfliktu interesów (kiedy małoletni dziedziczy obok rodzica) bądź przyjęcia spadku przez inne dziecko rodzica obligatoryjne będzie uzyskanie zgody sądu opiekuńczego.
Zezwolenie wydaje sąd spadku.
Istotną zmianą jest również to, iż dotychczas zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zwykły zarząd majątkiem małoletniego należało do właściwości sądu opiekuńczego. Ustawodawca zdecydował się tu na zmianę. Obecnie zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka w postaci prostego przyjęcia lub odrzucenia spadku wydaje sąd spadku (czyli sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy).
Powyższe uregulowanie ma za zadanie usprawnić postępowania spadkowe oraz zapewnić kompleksowe zbadanie sprawy przez sąd. Sąd spadku posiada najpełniejszą informację o składzie majątku spadkowego z uwagi na informacje zbierane w trakcie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym.
