Instytucja zachowku rozbudziła głód wiedzy, dlatego dziś odpowiem na kolejne pytanie z tej materii przesłane przez Państwa do mnie za pośrednictwem formularza kontaktowego dotyczące przysporzenia, którego już nie ma. Pan Karol jest ciekawy czy otrzymanie w postaci darowizny przed trzydziestoma laty gospodarstwa rolnego od ojca, którego kolejno dokonał sprzedaży, będzie obligowało go do zapłaty na rzecz siostry, po śmierci ojca jakąś kwotę pieniężną tytułem zachowku?
Kontynuując Pan Karol wskazał, że sprzedaż gospodarstwa została dokonana w kilka lat po jego przekazaniu, a on nie jest już wzbogacony, bowiem środki ze sprzedaży zostały przeznaczone na koszty utrzymania jego i rodziców. Ojciec niedawno zmarł i siostra skierowała do niego żądanie zapłaty zachowku, bowiem gospodarstwo rolne było jedynym elementem majątku po nim.
Odpowiedź na powyższe pytanie daje nam art. 1000 § 1 zdanie 2 kodeksu cywilnego i utrwalony pogląd w orzecznictwie sądów, że odpowiedzialność obdarowanego za zachowek ogranicza się do zapłaty jedynie w granicach powstałego po stronie zobowiązanego wzbogacenia będącego skutkiem darowizny. Miarodajny dla oceny wzbogacenia jest natomiast moment, gdy potencjalnie zobowiązany – w tym przypadku Pan Karol – dowiaduje się o żądaniu skierowanym do jego osoby o zapłatę zachowku. Jeżeli zatem Pan Karol na moment skierowania przez siostrę żądania zapłaty nie jest już wzbogacony, staje się wolny od odpowiedzialności z tytułu zachowku.
Można również wyobrazić sobie sytuację odmienną do zaistniałej w tym przypadku, a więc kiedy Pan Karol nadal znajdowałby się w posiadaniu darowanego gospodarstwa rolnego i wyzbył się go w związku z skierowaniem przez siostrę żądaniem zapłaty zachowku po śmierci ojca. Tego rodzaju zachowanie działoby na jego niekorzyść i rodziłoby domniemanie, że jest one nacechowane złą wolą oraz chęcią uniknięcia zapłaty zachowku, a w efekcie doprowadziłoby do obowiązku zapłaty kwoty pieniężnej w wyniku uwzględnienia roszczenie siostry przez sąd.
