Otrzymywanie kwiatów, listów czy innych dowodów uwielbienia zazwyczaj kojarzymy z romantycznym uniesieniem. Wydaje się, że osoba która doświadcza tego rodzaju admiracji ma szczęście. Co zaś w sytuacji gdy adorowana osoba nie odbiera gestów nadawcy jako oczekiwanych, a ich nasilenie powoduje dyskomfort psychiczny.
Formy przemocy emocjonalnej mogą mieć różnią postać. Ta polegająca na uporczywym nękaniu, która u prześladowanej osoby wywołuje uzasadnione obawy o własne bezpieczeństwo to stalking.
Stalking to młoda instytucja w prawie karnym
Penalizacja stalkingu nastąpiła ustawą z 25 lutego 2011 roku. Do tego czasu prawo karne pozostawało przeważnie bezsilne wobec tego zjawiska. Rozwój tej instytucji obserwowałam jeszcze jako aplikant adwokaci. Zdarzało się, że niektóre z czynów stalkera realizowały znamiona czynów zabronionych na przykład w postaci gróźb karalnych czy naruszenia miru domowego. Szczątkową i mało skuteczną ochronę przed 2011 rokiem udzielał jeden z przepisów kodeksu wykroczeń odnoszący się do złośliwego niepokojenia.
Etymologia słowa stalking związana jest z angielskim słowem „to stalk”, które oznacza skradanie się, skrywanie, śledzenie, tropienie, na przykład zwierzęcia. Jedną z najbardziej znanych ofiar stalkingu był ex-Beatles John Lennon, zastrzelony przed własnym domem w Nowym Yorku, 8 grudnia 1980 r. przez uporczywie śledzącego go Marka Chapmana. Pojęcia tego zaczęto używać w odniesieniu do sprawcy prześladowań od 1989 roku, kiedy to amerykańskie media upubliczniły informację o stalkingu aktorki Rebecci Scheaffer, która została zamordowana przez psychicznie chorego fana.
Cyberstalking jest wtedy gdy stalker wykorzystuje internet do swoich działań
Nowego wymiaru stalkingowi nadały technologie informacyjno – komunikacyjne. Pojawiło się nowe pojęcie, a mianowicie cybelstalkingu, który jest określany jako uporczywe i nie sprowokowane przez ofiarę działanie stalkera przy użyciu internetu. Pojęcie cyberstalkingu funkcjonuje od około 1994 roku, kiedy to w amerykańskim magazynie prawniczym „ABA Journal” pojawiła się wzmianka dotycząca skarg kobiet na uporczywe i dokuczliwe e-maile oraz faksy, które mieli im nadsyłać obsesyjni wielbiciele.
Czym jest stalking?
Stalking to inaczej nękanie, które należy rozumieć jako wielokrotne, powtarzające się prześladowanie, wyrażające się w podejmowaniu różnych naprzykrzających się czynności, których celem jest udręczenie, utrapienie, dokuczenie lub niepokojenie pokrzywdzonego albo jego osoby najbliższej. Zaś mówiąc w języku prawa – jest to przestępstwo opisane w art. 190a Kodeksu Karnego. Bardzo ważne jest, aby zrozumieć, że – wbrew obiegowej opinii – ze stalkingiem ma się do czynienia nie tylko w przypadku poczucia zagrożenia ale również poczucia poniżenia czy udręczenia. To znaczy, że również obraza czci, godności, sprowadzenie cierpień psychicznych bądź fizycznych może kwalifikować czyn jako stalking. Przestępstwo stalkingu może zostać popełnione zarówno w sieci (jest to coraz częściej spotykana forma) jak również w relacjach bezpośrednich między sprawcą a pokrzywdzonym.
Przykładami stalkingu mogą być: śledzenie ofiary – w takim przypadku stalker regularnie pojawia się w miejscach, gdzie przebywa ofiara; pod jej domem, w miejscu pracy, w klubie fitness; kontakt z rodziną i przyjaciółmi – stalker stara się zbliżyć do osób mających informacje o jego ofierze w celu zdobycia większej ilości informacji o niej.
Cyberstalking. Przykłady.
Cyberstalking może przyjmować różne formy i najczęściej będzie to: wysyłanie obraźliwych wiadomości e-mail, wyraźne groźby lub obraźliwe komentarze przesyłane za pomocą oprogramowania do wysyłania wiadomości, obraźliwe komentarze wypisywane na forach dyskusyjnych, wysyłanie fałszywych plotek o osobie na tablicę ogłoszeń, podawanie się za kogoś i wysyłanie w jego imieniu wiadomości e-mail do znajomych, rodziny, współpracowników, próba monitorowania czyichś działań poprzez zainstalowanie oprogramowania śledzącego, kradzież tożsamości nie związana z związana z podszywaniem się pod kogoś, ale z próbą całkowitego przejęcia jej cech i właściwości.
Często stalking rozpoczyna się z chwilą zakończenia związku i wynika z chęci zemsty byłego partnera.
Przykładowo, jak wskazuje Sąd Okręgowy w Poznaniu (wyrok z dnia 01.04.2019 roku, sygnatura: IV Ka 166/19): Wachlarz zachowań w postaci: uporczywego telefonowania, wysyłania wiadomości SMS, używania słów powszechnie uznanych za obraźliwe, śledzenia pokrzywdzonej, obserwowania miejsca jej zamieszkania, a także grożenia popełnieniem przestępstwa na szkodę pokrzywdzonej oraz ich wspólnej córki, bezsprzecznie wyczerpał wszystkie ustawowe znamiona przestępstwa uporczywego nękania usankcjonowanego w art. 190a § 1 KK.
Obok regulacji karnych, jest również możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności sprawcy za złośliwe niepokojenie czyli czyn z artykułu 107 kodeksu wykroczeń.
Zdarza się, że zidentyfikowanie i określenie tego, czy dane zachowanie jest przejawem stalkingu może być trudne lub krępujące z uwagi na naruszenie sfer prywatności ofiary polegające na zdobyciu wrażliwych zdjęć czy delikatnych informacji. Dlatego konsultacja z adwokatem może rozwiać te wątpliwości i pozwoli ułożyć plan działania oraz przygotować się do skutecznej obrony swojej godności i prywatności.
Złośliwe niepokojenie a uporczywe nękanie – czyli różnice pomiędzy czynem z artykułu 107 kodeksu wykroczeń a 190a kodeksu karnego
1. Złośliwe niepokojenie określone jest w artykule 107 kodeksu wykroczeń jako działanie sprawcy ” w celu dokuczenia innej osobie złośliwie wprowadza ją w błąd lub niepokoi podlega karze ograniczenia wolności, grzywny albo karze nagany”.
Złośliwe niepokojenie to wykroczenie polegające na wzbudzaniu niepokoju obawy lęku, polegające na zakłóceniu spokoju lub innych zachowaniach wyprowadzających pokrzywdzonego z równowagi psychicznej.
Złośliwe niepokojenie to na przykład: wysyłanie przykrych listów, głuche telefony, pukanie do drzwi i uciekanie. Reasumując jest to zachowanie ukierunkowane na dokuczeniu innej osobie i charakteryzujące się złośliwością.
Uporczywe nękanie to przestępstwo uregulowane w artykule 190 a kodeksu karnego, gdzie odpowiedzialności karnej podlega ten „kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby dla niej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność”.
2. Zachowanie sprawcy przy wykroczeniu jest ukierunkowane na dokuczenie ofierze natomiast przy stalkingu to zamiar sprawcy może być zgoła odmienny od chęci okazania adoracji czy miłość.
Profesor Marek Mozgwa wskazuje, że „o ile można rozważać zastosowanie artykułu 107 kodeksu wykroczeń przy zachowaniu sprawcy działające z chęci zemsty, niechęci czy nienawiści, to nie będzie takiej możliwości, gdy sprawca był motywowany głębokim choćby patologicznym nieodwzajemnionym uczuciem do ofiary”.
3. Skutek jaki zachowanie sprawcy ma wywołać. Przy przestępstwie stalkingu konieczne jest wzbudzenie u ofiary zagrożenia lub naruszenia prywatności. Przy wykroczeniu nie musi wystąpić żaden skutek w tym, w postaci wzbudzenia przykrości, rozdrażnienia, zakłócenia równowagi psychicznej.
4. Uporczywość. Niezbędnym elementem stalkingu jest nasilenie zachowań ukierunkowanych na ofiarę. Przy wykroczeniu, nie ma tego znamienia.
Poprzez uporczywość kwalifikowane jest zachowania powtarzalne i podejmowane przez dłuższy czas, gdy sprawca trwa w swoim uporze mimo próśb i upomnień ofiary o zaprzestanie. Uporczywość jest szczególnym nastawieniem psychicznym sprawcy. Sprawca w przypadku tego przestępstwa jest nieustępliwy i chce postawić na swoim.
Składamy zawiadomienie o niechcianym zachowaniu
Pamiętaj, że przestępstwo stalkingu wymaga złożenia odpowiedniego wniosku o ściganie sprawcy. Ty nie musisz idąc na Policję wskazywać z którego artykułu żądasz pociągnięcia do odpowiedzialności osoby, której zachowania przekraczają normy społeczne. Organ prowadzący postępowanie każdorazowo bada kwestię co chciał osiągnąć sprawca poprzez swoje zachowanie, a tego rodzaju ustalenia determinują przepis prawny z którego poniesie on odpowiedzialność.
O czym jeszcze warto wiedzieć ?
I. fakt że złożyłeś / złożyłaś do Prokuratury zawiadomienie o prawdopodobieństwie popełnienia przestępstwa stalkingu nie oznacza, że organ ten nie dokonana analizy stanu faktycznego i dojdzie do przekonania że mamy do czynienia ze złośliwym niepokojeniem.
II. po skierowanie przez Prokuraturę aktu oskarżenia do sądu, sąd może dokonać zmiany kwalifikacji prawną czynu i stwierdzić że czyn oskarżonego stanowi wykroczenie.
III. stalking jest trudno udowodnić gdy pokrzywdzony dobrowolnie spotyka się ze swoim prześladowcą, wchodzi w interakcje z nim, odpisuje mu na wiadomości. Sprawca będzie próbował w procesie wykorzystać te fakty przeciwko ofierze, chociażby z tego względu aby wykazać, że pokrzywdzony się go nie bał i nie ma mowy o wzbudzeniu obawy zagrożenia.
IV. gdy prowadzone jest postępowanie w sprawie stalkingu w toku postępowania przygotowawczego istnieje możliwość, aby uchronić pokrzywdzonego przed napastliwymi wizytami sprawcy do czasu wydania wyroku. Taki środek zapobiegawczy stosuje zazwyczaj Prokuratur, oddając podejrzanego pod dozór Policji. Wówczas do obowiązków dozorowanego można dołączyć zakaz: kontaktowania się z pokrzywdzonym lub z innymi osobami, zbliżania się do określonych osób na wskazaną odległość, przebywania w określonych miejscach.
